5 Επιστημονικοί Λόγοι που οι Άνθρωποι που έχουν εξουσία είναι κατακάθια
Μια μελέτη προσωπικοτήτων κάποτε έδειξε ότι, σαν ομάδα, οι κατα συρροή δολοφόνοι (serial killers) είχαν τα υψηλότερα αποτελέσματα σε χαρακτηριστικά όπως "επιφανειακή γοητεία, υπερβάλλουσα αντίληψη της αξίας του εαυτού, ευφράδεια στον λόγο, ψευδολογία, έλλειψη μετάνοιας και εκμετάλλευση συνανθρώπων". Η άλλη ομάδα που είχε και αυτή υψηλά αποτελέσματα στα παραπάνω ανεπιθύμητα χαρακτηριστικά ήταν... οι πολιτικοί.
Η επιστήμη έχει δείξει ξανά και ξανά ότι η εξουσία όχι μόνο προσελκύει κατακάθια αλλά τα δημιουργεί κιόλας. Με αυτή τη διατύπωση στις παραμονές των δημοτικών και περιφερειακών εκλογών ορίστε το πιο τρομαχτικό άρθρο που θα διαβασετε αυτό τον μήνα.
#5-Εξουσία και εγωπάθεια πάνε χέρι-χέρι
Δοκιμάστε το παρακάτω για εμάς: Γράψτε τη λέξη "ΑΣΕ" στο κούτελό σας με ένα μαρκαδώρο. Εάν δεν θέλετε να το κάνετε αυτο, απλά φανταστείτε ότι το γράφετε, αλλά πραγματικά φανταστείτε ότι έχετε πραγματικά τα γράμματα στο μέτωπο σας.
Συγκρατήστε αυτή τη σκέψη.
Η επιστήμη ισχυρίζεται ότι υπάρχει ένας πολύ καλός λόγος για τον οποίο τα άτομα που έχουν εξουσία δεν νοιάζονται για εσάς: σκέφτονται συνέχεια τον εαυτό τους. Έρευνες δείχνουν ότι υπάρχουν αρκετοί λόγοι για αυτο.
Πρώτα από όλα, ερευνητές παρατήρησαν ότι σε καταστάσεις δίχως ηγεσία, αυτοί που έχουν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους θα πάρουν κυριολεκτικά την κατάσταση στα χέρια τους, με καλά ή κακά αποτελέσματα. Αυτό φαίνεται λογικό -πιστεύουν ότι είναι ικανοί και γι' αυτό πρέπει να είναι αρχηγοί. Το πρόβλημα ωστόσο είναι ότι αυτή η ίδια συχνά αυθαίρετη αυτοεμπιστοσύνη πείθει αρκετούς να τους ακολουθήσουν. Και με αυτό τον τρόπο, με το να είναι οι μεγαλύτεροι καυχησιάρηδες στην ομάδα, καταφέρνουν να "πάνε ψηλότερα" από τους υπόλοιπους.
(Το "Απόστολος Γκλέτσος" είναι θέση εξουσίας, έτσι;)
Το άλλο πρόβλημα είναι ότι οι ναρκισσιστές μπορούν να διοικήσουν αποτελεσματικά -βραχυπρόθεσμα. Είναι καλοί στο να πείθουν τους άλλους ότι έχουν όλες τις απαντήσεις, αλλά δεν μπορούν να ξεχάσουν το συμφέρον τους αρκετά για να συγκεντρωθούν σε μακροπρόθεσμους στόχους, όπως πχ "να μην φαληρίσουν οι μέτοχοι της εταιρίας". Στην πραγματικότητα, η εξουσία χειροτερεύει μόνο τα πράγματα, το οποίο μας επαναφέρει στο "ΑΣΕ" που γράψατε στο μέτωπό σας.
Όταν γράψατε τα φανταστικά γράμματα που κατέληξε το γράμμα "Α"; Στα αριστερά σας έτσι ώστε να φαίνεται κανονικά όταν το κοιτάς στον καθρέφτη; Έτσι γράφουν οι περισσότεροι -απο τα αριστερά προς τα δεξιά.
(Εκτός εάν είστε Ασιάτης.)
Αυτό όμως θα έκανε τη λέξη να φαίνεται ανάποδα σε οποιονδήποτε άλλο προσπαθεί να την διαβάσει. Εάν σταματήσατε να το σκεφτείτε και μετά γράψατε προσεκτικά τα γράμματα και την λέξη ανάποδα έτσι ώστε να μπορεί να διαβαστεί απο κάποιον που σας βλέπει, αυτό λέει πολλά για την συμπεριφορά σας και πως αντιμετωπίζετε τους συνανθρώπους σας.
Το Πανεπιστήμιο του Northwestern έκανε ακριβώς αυτό το πείραμα. Επέλεξαν τυχαία μια ομάδα ανθρώπων να κρατήσουν μια θέση εξουσίας κατά την διάρκεια της μελέτης και μια άλλη στην οποία κανένας δεν είχε δύναμη. Αργότερα, τους ανάθεσαν κάτι πολύ απλό: να ζωγραφίσουν το γράμμα "Ε" στο κούτελό τους. Το ίδιο πράγμα που κάνατε και εσείς ζωγραφίζοντας το "ΑΣΕ".
Τα αποτελέσματα ήταν ανυσηχητικά. Αυτοί που ανήκαν στην ομάδα με εξουσία ήταν σχεδόν τρείς φορές πιθανότερο να ζωγραφίσουν το γράμμα ανάποδα με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή η ανάγνωσή του από άλλους. Τα άτομα στην ομάδα δίχως εξουσία ήταν αυτά που σταματήσαν να το σκεφτούν και ζωγράφισαν το γράμμα με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούν και άλλοι να το διαβάσουν.
(Δεν εικονίζεται: ενδιαφέρον για τους άλλους.)
Ακριβώς: ακόμα και ανούσια αυθαίρετη εξουσία, δωσμένη καθαρά και μόνο στα πλαίσια του πειράματος, ήταν αρκετή να κάνει τους εξεταζόμενους λιγότερο πιθανό να σταματήσουν για λίγα δευτερόλεπτα και να σκεφτούν την αντίληψη των υπολοίπων. Τώρα φανταστείτε τι θα έκανε μια θέση πραγματικής εξουσίας.
Και αυτό είναι μόνο η αρχή...
#4-Η αίσθηση της δύναμης διευκολύνει το ψέμα
Εκτιμάται ότι ο μέσος άνθρωπος λέει ψέματα μέχρι έξι φορές την ημέρα -θεωρείται μάλιστα ένα σημαντικό σημείο ανάπτυξης στα μωρά, κάτι το οποίο μάλλον σημαίνει ότι κανένας δεν θα σε αποδεχτεί σαν άτομο μέχρι να μάθεις να κατεβάζεις μπούρδες για να ξεμπλέκεις. Μπορούμε συνεπώς εύκολα να φανταστούμε πόσα πολλα ψεματα μας λενε συνεχώς οι πολιτικοί και οι διοικητές μας προκειμένου να αποκτήσουν ή να διατηρήσουν τις υπολήψεις τους. Υπάρχει μάλιστα μια αρκετά καλή επιστημονική εξήγηση γι' αυτό.
(Προσοχή! Έκθεση στη αλήθεια ίσως προκαλέσει αναφυλαξία.)
Αυτό εκ' πρώτης όψεως είναι πασιφανές -οι ψεύτες τείνουν να παίρνουν θέσεις εξουσίας επειδή ειναι τόσο καλοί στο ψέμα (κάτι το οποίο επιβεβαιώνεται επιστημονικά), αλλά υπάρχει ένας αρκετά πιο περίεργος παράγοντας που παίζει ρόλο στο φαινόμενο αυτό.
Ερευνητές στο Columbia Business School χρησιμοποιήσαν παρόμοιες συνθήκες με το παραπάνω πείραμα με το γράμμα "Ε" όπου έκαναν ένα παιχνίδι ρόλων στο οποίο δύο ομάδες χωρίστηκαν σε "ηγέτες" και "υποκείμενα". Οι "ηγετες" έλαβαν ένα πολυτελές, τεράστιο γραφείο ενώ τα "υποκείμενα" ένα μικρό δωμάτιο δίχως παράθυρα. Όλοι τους στην συνέχεια μπήκαν στον πειρασμό να πουν ψέματα (βρήκαν ένα χαρτονόμισμα των 100 δολαρίων και βρέθηκαν σε μια κατάσταση όπου έπρεπε να πουν ψέματα εάν ήθελαν να το κρατήσουν).
(Ίσως θα έπρεπε απλά να βουτηξουν τα λεφτά και να την κοπανήσουν.)
Μετά από ένα γύρο έντονης ψευδολογίας και οι δύο ομάδες έδωσαν δείγματα για αναλύσεις επιπέδων ορμωνών άγχους. Οι ερευνητές μελέτησαν επίσης την βιντεοκασσέτα στην οποία τα αντικείμενα μελέτης ψεύδονται. Το αποτέλεσμα, με δικά τους λόγια:
"Άτομα χωρίς εξουσία έδειξαν τις αναμενόμενες συναισθηματικές, νοητικές, φυσιολογικές και συμπεριφορικές ενδείξεις της εξαπάτησης. Αντίθετα, τα άτομα με εξουσία δεν έδειξαν κανένα συναισθηματικό, νοητικό, φυσιολογικό ή συμπεριφορικό σημάδι εξαπάτησης."
Και πάλι, αυτο έγινε μετά από μερικές ώρες τελείως ψεύτικης εξουσίας. Τα άτομα της έρευνας επιλέχθηκαν τυχαία, αλλά όταν τοποθετήκαν σε ένα δωμάτιο που τους έκανε να αισθάνονται σημαντικοί τα αισθήματα τύψης σχετικά με το ψέμα εξαφανίστηκαν.
Και αυτό τους έκανε καλύτερους ψεύτες. Όταν λέμε ψέματα υπό κανονικές συνθήκες αισθανόμαστε τύψεις και άγχος κάτι το οποίο προκαλεί φυσιολογικες αντιδρασεις που φανερώνουν άθελά μας στους άλλους ότι τους λέμε ψέματα. Υπο συνθήκες εξουσίας όμως συμβαίνει το αντίθετο. Μάλιστα, η συγκεκριμένη έρευνα έδειξε ότι τα άτομα με εξουσία, αντί να αισθάνονται αρνητικά συναισθήματα, κατά την διάρκεια της εξαπάτησης είχαν μια θετική εσωτερική αντίδραση. Τα άτομα αυτά βίωσαν μια αίσθηση ευχάριστης χαλάρωσης ενώ έλεγαν ψέματα στους εξεταστες τους.
Ήταν λες και το αίσθημα της εξουσίας τους έκανε να αισθάνονται ότι οι φυσιολογικοί ηθικοί κανόνες δεν ισχύουν για αυτούς. Το οποίο μας οδηγεί...
(Στον Επίσκοπο Εφραιμ. Επίσης στο επόμενο σημείο μας.)
#3-Πειράματα δείχνουν ότι εξουσία και υποκρισία είναι συνδεδεμένες στο μυαλό μας.
Αυτό το σημείο εξηγεί αρκετά την επιδημία υποκρισίας που παρατηρούμε καθημερινά στους πολιτικούς και οικονομικούς ηγέτες. Εξηγεί γιατί τόσοι πολλοί πουριτανοί πολιτικοί και θρησκευτικοί είναι στην πραγματικότητα σεξουαλικά διεστραμμένοι. Εξηγεί γιατί οι τράπεζες αρνούνται να δώσουν δάνεια ενώ οι διεθυντές τους δίνουν στους εαυτούς τους "Bonus" με τα χρήματα του μνημονίου. Και εξηγεί γιατί οι βουλευτές μας αρνούνται να μειώσουν τις συντάξεις τους και τα επιδόματά τους ενώ ψηφίζουν τις περικοπές των μισθών και των συντάξεων.
"Γιατι; Γιατί χ**ε τους, να γιατί."
Και πάλι, αυτό είναι κάτι που μπορεί να μετρηθεί σε πειράματα. Και πάλι, ο συσχετισμός είναι ο αντίθετος απο αυτόν που αναμένεται.
Ένας Ολλανδός ερευνητής έκανε μια ενδιαφέρουσα παραλλαγή αυτή την φορά, χρησιμοποιώντας πέντε διαφορετικά πειράματα για να προσπαθήσει να δώσει μια αίσθηση εξουσίας με διαφορετικές μεθόδους κάθε φορά. Αυτό μάλλον έγινε για να είναι βέβαιος ότι τα αποτελέσματα δεν είναι απλά αποτέλεσμα ενός παιχνιδιού ρόλων.
(Δοκιμάσαν D'n'D v3.5, GURPS και Lineage)
Σε ένα πείραμα πήρε στην τύχη άτομα και τα έβαλε να "παίξουν" μια φανταστική κυβέρνηση, με τετοιο τρόπο ώστε να υπάρχουν "ηγέτες" και "υποκείμενα", όπως στα προηγούμενα πειράματα. Σε άλλες ομάδες ζητήθηκε να περιγράψουν έντονα μια περίοδο κατά την οποία είχαν εξουσία ωθώντας τους παράλληλα να ανακαλέσουν το αίσθημα της δύναμης που είχαν εκείνη την εποχή. Κανένα από τα άτομα που εξετάζονταν δεν είχε καμία ιδέα σχετικά με το αντικείμενο της έρευνας.
Οι εξεταζόμενοι στην συνέχεια έλαβαν ένα ερωτηματολόγιο με διάφορες ηθικές ερωτήσεις "γκρίζης περιοχής" (όπως πχ εάν είναι εντάξει για κάποιον να ξεπεράσει το όριο ταχύτητας εάν έχει αργήσει σε ένα ραντεβού). Μετά απο μια σύντομη περίοδο αίσθησης εξουσίας οι "ηγέτες" ήταν περισσότερο προετοιμασμένοι απο τα "υποκείμενα" να παραβιάσουν τους κανόνες προς όφελός τους εάν αυτό ήταν απαραίτητο. Όταν όμως έλαβαν ερωτήσεις που ερευνούσαν εάν ήταν εντάξει για άλλους να παραβιάζουν κανόνες οι "ηγέτες" ήταν αρκετά πιο αυστηροί με τους παραβάτες από ότι τα "υποκείμενα".
Είναι σκληρό να είσαι υποκείμενο.
Με όποιο τρόπο και να εμφυσούνταν το αίσθημα της εξουσίας στα αντικείμενα, τα αποτελέσματα ήταν ίδια: σε σύντομο χρονικό διάστημα το αίσθημα της εξουσίας ενεργοποιεί έναν διακόπτη στο μυαλό που λέει "Οι κανόνες δεν ισχύουν για μένα, ΤΩΡΑ ΕΙΝΑΙ ΩΡΑ ΓΙΑ ΜΑΣΑ!!!"
(ΓΙΑ ΜΑΣΑ ΕΙΠΑ!!! )
Αυτό που είναι ακόμα πιο περίεργο είναι ότι τα άτομα αυτά στα οποία εμφυσήθηκε μια αίσθηση αδυναμίας, τα "υποκείμενα" δηλαδή, πήγαν προς εντελώς αντίθετη κατεύθυνση -ήταν περισσότερο αυστηροί με τον εαυτό τους από το φυσιολογικό. Σκεφτείτε λίγο τι υποδηλώνει αυτό για την κοινωνία μας: άτομα τα οποία είναι αδύνατα αισθάνονται σαν αποτέλεσμα λιγότερο άξια για εξουσία και παραμένουν κατά συνέπεια αδύνατα.
#2-Η εξουσία δημιουργεί μια εσφαλμένη υπερεκτίμηση των ικανοτήτων σου.
Όλοι γνωρίζουμε ότι οι "δυνατοί" παίρνουν ρίσκα. Αυτό είναι άμεση συνέπεια της αυτοπεποίθησής τους καθώς και του αισθήματος ότι μπορούν να κάνουν ότι θέλουν στον κόσμο, και είναι κάτι το οποίο παίζει σημαντικό ρόλο στην επιτυχία σε κάθε τομέα, απο τον πόλεμο και την πολιτική έως τα αθλητικά.
Ωστόσο όμως τα πράγματα λειτουργούν και αντίστροφα. Εάν κάποιος βρεθεί σε θέση εξουσίας η αντίληψη των ικανοτήτων του διαστρεβλώνει κάθε αίσθηση λογικής που έχει.
("Πάμε να ξαναπάρουμε το Euro!")
Η επόμενη μελέτη έγινε στο Πανεπιστήμιο του Stanford. Η προετοιμασία ήταν παρόμοια με το πείραμα της υποκρισίας, με τους ερευνητές να εμφυσούν μια αίσθηση δύναμης στα αντικείμενα της έρευνας, βάζοντάς τους να γράψουν σχετικά με μια κατάσταση στην οποία είχαν εξουσία απέναντι σε κάποιο άτομο. Υπήρχαν δυο ομάδες ελέγχου: η μια έγραψε για μια περίοδο κατα την οποία αισθάνονταν αδύναμοι ενώ η άλλη δεν έγραψε τίποτα και μάλλον ζωγράφισε καραγκιοζάκια στις κόλλες αναφοράς. Και πάλι, η επιλογή των ατόμων που εντάχθηκαν στις "δυνατές" και "αδύνατες" ομάδες ήταν τελείως τυχαία. Το τι επάγγελμα είχαν και το πόσο "δυνατοί" αισθάνονταν στην πραγματική τους ζωή δεν έπαιξε κανένα ρόλο στην επιλογή τους.
Στη συνέχεια οι ερευνητές τους έκαναν μια προσφορά: Θα έριχναν μερικά ζάρια και, εάν μάντευαν σωστά το αποτέλεσμα, θα πληρωνόντουσαν. Ωστόσο όμως είχαν την επιλογή ή να ρίξουν τα ζάρια οι ίδιοι ή να αφήσουν κάποιο άλλο να τα ρίξει για αυτούς. Η επιλογή ήταν ανόητη -τα ζάρια δεν είναι παιχνίδι δεξιοτεχνίας. Αυτό είναι και το νόημα των ζαριών. Εάν υπάρχει κάποιος που να είναι πολύ καλός στο να κάνει τα ζάρια να προσγειώνονται με συγκεκριμένο τρόπο, ΤΩΡΑ θα βρίσκεται σε ένα τραπέζι ζαριών και θα φαληρίζοντας ένα ή περισσότερα καζίνο.
(Στα ζάρια αρέσει το κούνημα, αλλά αυτό δεν αλλάζει τίποτα.)
Παρόλα αυτά, ενω οι "αδύναμες" ομάδες και οι ομάδες ελέγχου παρέδωσαν την ευθύνη σε ποσοστό 30-40%, το 100% των "δυνατών" υποκειμένων επέλεξαν να ρίξουν τα ζάρια μόνοι τους. Έχοντας "πάρει αέρα" από την τελείως ψεύτικη αίσθηση εξουσίας που τους δόθηκε, πίστεψαν ότι μπορούσαν να προβλέψουν ένα τελείως τυχαίο αποτέλεσμα καλύτερα από όλους τους υπόλοιπους. Μονό και μόνο επειδή ένας τύπος με άσπρη ποδιά τους έκανε να αισθάνονται ισχυροί.
Τα πράγματα δεν τελειώνουν εδώ. Μια άλλη μελέτη έδειξε ότι άτομα που διαθέτουν εξουσία βλέπουν τον κόσμο πιο θετικά και κατά συνέπεια είναι περισσότερο πιθανό να αναλάβουν ρίσκα βασισμένοι στην τυφλή πίστη ότι τα πράγματα θα τους έρχονται πάντα δεξιά επειδή είναι υπέροχοι. Εάν έχετε παρακολουθήσει προσεκτικά θα έχετε καταλάβει ότι αυτοί που έχουν εξουσία βλέπουν τον κόσμο σαν ένα τεράστιο παλάτι στο οποίο έχουν υπερδυνάμεις.
(Χα-Χα! Οι θεϊκές μου δυνάμεις έφεραν και πάλι εξάρες στο τάβλι! )
Πιστεύω ότι έχετε αρχίσει να παρατηρείτε κάτι: ότι ακόμα και μια μικρή αίσθηση εξουσίας σε οδηγεί στην πεποίθηση ότι ανήκεις σε μια άλλη, ανώτερη φυλή του ανθρώπινου είδους. Έχοντας λοιπόν λάβει αυτό υπόψη...
#1-Η αίσθηση της εξουσίας προκαλεί έλειψη συμπόνιας.
Θεωρητικά, οι πολιτικοί στην εποχή της δημοκρατίας πρέπει να αισθάνονται σχεδόν υπερβολική συμπόνια. Εξάλλου σπαταλούν μια μεγάλη ποσότητα χρόνου και χρημάτων για να εκλεγούν σε πόστα που υπάρχουν για να εγγυόνται την ευημερία των ανθρώπων που "υπηρετούν". Οργανώνουν συγκεντρώσεις και συνέδρια για να ακούσουν τους ψηφοφόρους τους και ρισκάρουν το πολιτικό τους μέλλον προσπαθώντας να περάσουν νόμους για το καλό των πολιτών της χώρας τους.
Και το μόνο που ζητάνε είναι ένα σουβλάκι που και που...
Μια έρευνα σε ένα τεύχος του "Psychological Science" επιχείρησε να δοκιμάσει αυτή την ιδέα. Η μέθοδος ήταν κάπως διαφορετική καθώς αντί να οργανώσουν ένα παιχνίδι ρόλων, οι ερευνητές παρατηρήσαν τα άτομα που έλαβαν μέρος στην έρευνα σχετικά με το πόσο ισχυροί αισθάνονταν στην καθημερινή τους ζωή. Στη συνέχεια ταξινομήθηκαν σε "ισχυρούς" και "αδύνατους" ανάλογα με τα αποτελέσματα των παρατηρήσεων.
Τα αντικείμενα μετά μπήκαν σε ζευγάρια. Ο ένας έπρεπε να εξιστορίσει ένα συναισθηματικά τραυματικό γεγονός που του συναίβει ενώ ο άλλος ήταν συνδεδεμένος σε υπολογιστή ηλεκτροκαρδιογραφήματος, με όλες τις συναισθηματικές και αγχωτικές του ανταποκρίσεις να καταγράφονται.
(Μπα, δεν υπάρχει τίποτα το αγχωτικό εδώ.)
Οι "αδύνατοι" αντέδρασαν όπως ήταν αναμενόμενο να αντιδράσει κάποιος φυσιολογικός άνθρωπος όταν ακούει μια τραγική ιστορία. Οι "ισχυροί" από την άλλη δεν αισθάνθηκαν τίποτα, με την έννοια ότι οι ανταποκρίσεις τους δεν μπορούσαν να μετρηθούν. Αυτό σημαίνει ή ότι δεν αισθάνθηκαν καμία εμπάθεια, ή ότι ήταν απλά καλύτεροι στο να ελέγχουν τα συναισθήματά τους.
Στο τέλος της έρευνας δώθηκε ένα ερωτηματολόγιο στο οποίο τα αντικείμενα ερωτήθηκαν μεταξύ άλλων εάν θα ήθελαν να διατηρήσουν επαφή με το άτομο με το οποίο συμμετείχαν στην έρευνα έτσι ώστε να διάπιστωθεί εάν τα αντικείμενα δημιούργησαν φιλίες μεταξύ τους. Οι "αδύνατοι" ήθελαν να διατήρησουν επαφή. Οι "ισχυροί" απο την άλλη όχι. Δεν ήθελαν καμία άλλη σχέση με το άτομο με το οποίο ανταλλάξανε προσωπικές ιστορίες.
Αυτό υποδεικνύει κάτι που πάντα υποψιαζόμασταν - ότι μπορεί οι πολιτικοί να σας καλοπιάνουν φιλώντας το μωρό σας, αλλά ουσιαστικά δεν αισθάνονται τίποτα, για αυτούς είναι σαν να φιλούν μια κονσέρβα με φασόλια. Ο τύπος που σας έκλεψε το πορτοφόλι στην λαϊκή θα θυμάται το όνομά σας περισσότερο από αυτούς.
(Γαμωτο, απο ποιόν μ****α το πήρα τώρα αυτό;)
