Ο εκδημοκρατισμός της Ευρώπης

Σχολιάζουμε ενδιαφέρουσες καταχωρήσεις και απόψεις από ιστολόγια και ιστοχώρους. Δεν παραλείπουμε να αναφέρουμε την πηγή!
Κομπειλάδας
Μέλος του Κόμματος Πειρατών
Δημοσιεύσεις: 4128
Εγγραφή: 19 Φεβ 2012, 16:58
Τοποθεσία: Σουρωτή, Βασιλικά, Θέρμης
Επικοινωνία:

Ο εκδημοκρατισμός της Ευρώπης

Δημοσίευσηαπό Κομπειλάδας » 11 Νοέμ 2015, 13:41

“Μια πολύ απλή, αλλά ριζοσπαστική ιδέα: Ο εκδημοκρατισμός της Ευρώπης”
Μια συνέντευξη με τον Γιάνη Βαρουφάκη


(Αναδημοσίευση με μετάφραση από: Open Democracy, “One very simple, but radical, idea: to democratise Europe.” An interview with Yanis Varoufakis, by Yanis Varoufakis and Alex Sakalis, 25 October 2015)

Καθώς ετοιμάζεται να ξεκινήσει ένα νέο, πανευρωπαϊκό κίνημα για την αλλαγή, ο Γιάνης Βαρουφάκης κάθεται μαζί με το “Can Europe make it?” για να συζητήσει για την δημοκρατία στην Ευρώπη, το Brexit και το άλλο τμήμα του 'Σχεδίου X'.

Εικόνα
Ο πρώην υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας, Γιάνης Βαρουφάκης
Demotix / Heather Blockey

Alex Sakalis (από εδώ και εμπρός ως AS): Με ενδιαφέρει πολύ αυτό το διακρατικό, πανευρωπαϊκό κίνημα που ετοιμάζεσαι να ξεκινήσεις, με τις λεπτομέρειες του οποίου μας κρατάς το ενδιαφέρον πειράζοντας μας εδώ και λίγο καιρό...

Γιάνης Βαρουφάκης (από εδώ και εμπρός ως ΓΒ): Δεν σας πειράζω. Είναι επειδή χρειάζεται χρόνος για να δημιουργηθεί.

AS: Τι δυνάμεις ελπίζεις ότι θα φέρεις μαζί σε αυτό το πανευρωπαϊκό κίνημα;

ΓΒ: Ξεκίνησε ως ιδέα μετά την συντριβή αυτού που εγώ αποκαλώ ως Αθηναϊκή Άνοιξη (Athens Spring), το οποίο συνέβη το καλοκαίρι. Κατέστη σαφές ότι σε επίπεδο έθνους/κράτους δεν μπορείς καν να καταθέσεις προτάσεις σχετικά με την ίδια σου την χώρα, πόσο μάλλον να κάνεις προτάσεις για την ευρωζώνη στο σύνολό της. Βίωσα το Eurogroup από πολύ κοντά και από μέσα και είναι προφανές ότι δεν είναι ένα φόρουμ στο οποίο θα μπορούσαμε να συζητήσουμε για το πώς να σταθεροποιήσουμε την κοινωνική οικονομία της Ευρώπης ή για το πώς να την εκδημοκρατίσουμε. Αυτό είναι απλά αδύνατο -δεν μπορεί να γίνει εκεί.

Έτσι, ξέρετε και το πότε η κυβέρνησή μας ανέτρεψε το ίδιο της τον εαυτό -γιατί αυτό είναι που κάναμε- εμείς οι ίδιοι, μας ανατρέψαμε, ανατρέψαμε το πρόγραμμά μας...

AS: Ένα αυτο-πραξικόπημα;

ΓΒ: Ναι, αλλά αυτό βέβαια ήταν ακριβώς και η πρόθεση της τρόικας. Αυτό είναι πραγματικά που χαίρονται να κάνουν. Κάνοντάς μας όχι μόνο να αθετήσουμε ότι είπαμε, αλλά και να μας αναγκάζουν να είμαστε αυτοί που πρέπει να εφαρμόσουμε αυτό το ίδιο το πρόγραμμα που τόσο πολύ απεχθανόμασταν και που εκλεχθήκαμε για να το αμφισβητήσουμε.

Έτσι, μόλις αυτό συνέβη, το μόνο ερώτημα ήταν: άξιζε να ξεκινήσει κανείς κάτι εκ νέου στην Ελλάδα; Να γίνει ακόμα μια δοκιμή; Ακόμα μια προσπάθεια; Και το συμπέρασμά μου ήταν ότι η απάντηση σε αυτό είναι πως όχι. Θα ήταν το σημείο εκκίνησης μιας ακόμα εκστρατείας για άλλα δύο χρόνια -τόσο καιρό θα έπαιρνε- μόνο και μόνο για να επιστρέψουμε ακριβώς στο ίδιο σημείο όπου ήμασταν, όπου ήμουν, ένας εναντίον δεκαοκτώ;

Αν η διάγνωσή μου είναι σωστή, αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα είναι απλά μια αντανάκλαση -μια ηχώ- μιας πολύ βαθύτερης κρίσης σε ολόκληρη την ευρωζώνη, η οποία δεν μπορεί να επιλυθεί σε οποιοδήποτε εθνικό επίπεδο ή σε επίπεδο κράτους-μέλους. Το προφανές συμπέρασμα που πρέπει να αντλήσουμε από αυτό είναι ότι, είτε θα υποστηρίξουμε μια διάλυση της νομισματικής ένωσης και τότε θα μπορούμε να μιλάμε για εθνική πολιτική και πάλι, πολύ λογικά. Είτε θα πρέπει να μιλάμε για ένα πανευρωπαϊκό κίνημα για την αλλαγή σε ολόκληρη την ευρωζώνη. Είναι ή το ένα ή το άλλο.

Τώρα, το πρώτο έχει απήχηση σε πολλούς. Και αυτή είναι μια συζήτηση που συμβαίνει στη Βρετανία, καθώς αυτή βρίσκεται, εκτός της νομισματικής ένωσης μεν, αλλά εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης δε. Αυτό όμως δεν έχει απήχηση σε μένα. Όχι όμως γιατί έχω αυταπάτες για τις Βρυξέλλες, την Φρανκφούρτη και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Έχω γράψει εκτενώς και έχω μιλήσει πολλάκις εναντίον στο ίδιο το DNA της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο, είναι ένα πράγμα να επικρίνεις ένα σύνολο θεσμών όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, να επικρίνεις τον τρόπο με τον οποίο καταρτίστηκε και τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί. Και είναι ένα εντελώς άλλο πράγμα να υποστηρίζεις ότι πρέπει να καταργηθεί. Είναι αυτό που λέμε στα μαθηματικά, υστέρηση (hysteresis). Η διαδρομή που θα ακολουθήσεις για να πας κάπου, μόλις κάποτε φτάσεις σε αυτό το κάπου, αυτή δεν θα υπάρχει πια. Δεν μπορούμε απλά να γυρίσουμε προς τα πίσω πάνω στην αρχική μας διαδρομή και να βρεθούμε κάπου αλλού εκτός από εκεί που είμαστε ήδη. Έτσι έχουμε περπατήσει ήδη αυτό το μονοπάτι προς μια συγκεκριμένη ένωση, όσο τοξικό μπορεί να είναι αυτό, και αν προσπαθήσουμε να κάνουμε ένα βήμα πίσω από αυτό, θα πέσουμε από ένα γκρεμό.

Αυτή είναι η άποψή μου. Είναι ακριβώς αυτό που συνέβη στη δεκαετία του 1920. Υπήρξε μια ένωση τότε. Δεν επισημοποιήθηκε, αλλά ήταν πολύ ισχυρή. Ήταν ο Κανόνας του Χρυσού (Gold Standard). Ο κατακερματισμός της επέφερε ανθρώπινες απώλειες μεγέθους αποκάλυψης και πολύ φοβάμαι ότι θα έχουμε το ίδιο πράγμα και τώρα.

Ως εκ τούτου, ακολούθησα τον δικό μου τρόπο σκέψης στο βαθμό που μπορώ, λογικά, και κατέληξα στο συμπέρασμα ότι ένα πανευρωπαϊκό κίνημα είναι η μόνη λύση. Ακούγεται ουτοπικό, αλλά αυτή η ιδέα στερεοποιήθηκε μέσα στο μυαλό μου τον Αύγουστο, όταν άρχισα να ταξιδεύω σε όλη την Ευρώπη και συνειδητοποίησα ότι υπήρχε μεγάλη πείνα και δίψα παντού όπου πήγα για μια τέτοια ιδέα.

Οι άνθρωποι θα έρθουν να με ακούσουν κατά χιλιάδες, όχι επειδή θέλουν τόσο πολύ να δείξουν την αλληλεγγύη τους προς την Ελλάδα ή για μένα, αλλά μόνο και μόνο επειδή η εμπειρία αυτής της διαπραγμάτευσης ανάμεσα στην Ελλάδα και την τρόικα χτύπησε ένα νεύρο παντού. Και οι άνθρωποι που έρχονται να ακούσουν και να συζητήσουν μαζί μου και με τους συναδέλφους μου ανησυχούν για τους ίδιους, για τις χώρες τους, για την Ευρώπη. Έτσι έκατσα και τα έβαλα κάτω και κατέληξα στο συμπέρασμα, τουλάχιστον για μένα προσωπικά, ότι το μόνο πράγμα για το οποίο αξίζει να αγωνίζομαι είναι για αυτήν την συνένωση σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με μια πολύ απλή, αλλά ριζοσπαστική ιδέα: Τον εκδημοκρατισμό της Ευρώπης.

Οι άνθρωποι μπορεί να λένε, “μα, η Ευρώπη είναι δημοκρατική”. Όχι, δεν είναι. Δεν είναι δημοκρατική. Έτσι, ο εκδημοκρατισμός, είναι πραγματικά μια πολύ ριζοσπαστική ιδέα που έρχεται σε αντίθεση με κάθε ίνα στο σώμα και την ψυχή αυτών των ανθρώπων εκεί στις Βρυξέλλες.

AS: Πες μας περισσότερα σχετικά με το σε ποιους έχεις μιλήσει μέχρι τώρα στα ταξίδια σου, που ελπίζεις ότι μπορεί να έρθει σε αυτή την πανευρωπαϊκή πλατφόρμα;

ΓΒ: Αυτός είναι ένας λόγος, κατά την άποψή μου, γιατί όλο αυτό θα πρέπει να είναι ένα κίνημα και όχι ένα κόμμα και όχι μια ελίτ. Δεν γίνεται για να σας δώσω μια λίστα, με ονόματα σημαντικών πολιτικών. Αν πρόκειται να είναι ένα κίνημα, θα πρέπει να είναι ένα λαϊκό κίνημα. Μόλις έχω επιστρέψει από την Coimbra της Πορτογαλίας. Πριν από εκεί ήμουν στη Βαρκελώνη μαζί με την υπέροχη νέα δήμαρχο, την Ada Colau, η οποία εργάζεται μαζί μου πάνω σε όλο αυτό. Στη Γαλλία υπάρχουν πολλά άτομα, ένα πολύ ευρύ φάσμα ανθρώπων που ενδιαφέρονται: ακαδημαϊκοί, ακτιβιστές, συνδικαλιστές, πολιτικοί. Ο Arnaud Montebourg είναι ένα πρόσωπο που είναι σίγουρα επί του σκάφους. Έχουμε ανθρώπους από το Die Linke, από το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας και πολύ καλούς, πραγματικά καλούς ανθρώπους από το Kreisky Forum στην Αυστρία. Έτσι, όπως είπα και πριν, δεν θέλω να σας πειράξω: χρειάζεται κάποιος χρόνος προτού μπορέσουμε να το ξεκινήσουμε αυτό.

AS: Είναι οποιοδήποτε από αυτά τα άτομα υπέρ της εξόδου από την ΕΕ; Θα περιλαμβάνονται άνθρωποι που έχουν φτάσει σε μια τέτοια διαφορετική απόφαση, στην κίνησή σας;

ΓΒ: Λοιπόν, εγώ δεν πιστεύω σε ένα λενινιστικό είδος κόμματος, όπου μπορείς να δημιουργήσεις τις παραμέτρους εκ των προτέρων και στη συνέχεια να επιτρέπεται οι άνθρωποι να έρθουν και να τις υπηρετούν. Δεν νομίζω ότι οι άνθρωποι που θέλουν να εγκαταλείψουν την ΕΕ θα τους ελκύσει όλο αυτό, διότι αυτό θα είναι μια κίνηση για τον εκδημοκρατισμό της Ευρώπης. Μπορεί να υπάρχουν και θα υπάρξουν πολλές συζητήσεις σχετικά με το νόμισμα, για το τι θα συμβαίνει όταν θα έχουμε μια επανάληψη της εμπειρίας που είχα εγώ, το να σου λένε δηλαδή ότι είτε θα αποδεχθείς την καθεστηκυία τάξη πραγμάτων ή αλλιώς να σου δείχνουν την πόρτα της εξόδου. Έτσι δεν θα υπάρξει προς το παρόν καμία προκαθορισμένη θέση σε σχέση με τα νομίσματα, εκτός από το ότι δεν θα υπάρχει προκαθορισμένη θέση ούτε υπέρ του να μείνουμε αλλά ούτε και υπέρ του να φύγουμε από την ευρωζώνη.

Η άποψή μου προσωπικά, και θα συνεχίσω να το επαναλαμβάνω, είναι ότι είναι και πολιτικό λάθος και οικονομικά ένα λάθος να αρχίσουμε να σχεδιάζουμε για τη διάλυση της ευρωζώνης ως κάτι που θα θέλαμε να το πετύχουμε. Δεν θα πρέπει να φοβόμαστε απειλές του τύπου ότι θα μας πετάξουν έξω από την ευρωζώνη. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.

AS: Οπότε, ο Jeremy Corbyn του Εργατικού Κόμματος είναι ευπρόσδεκτος να συμμετάσχει στην κίνησή σας;

ΓΒ: Απολύτως. Αλλά βλέπεις, είναι σημαντικό να ξεκαθαρίσω εδώ ένα σημείο. Όλο αυτό δεν πρόκειται να είναι ένας συνασπισμός κομμάτων. Θα πρέπει να είναι ένας συνασπισμός πολιτών. Μπορούν να ανήκουν σε όποιο κόμμα θέλουν. Δεν θα δεχθώ την υπαγωγή κομμάτων σε όλο αυτό. Δεν είναι κόμμα και ούτε θα είναι μια συμμαχία κομμάτων. Η ιδέα είναι να δημιουργηθεί ένα λαϊκό κίνημα σε όλη την Ευρώπη, των Ευρωπαίων πολιτών που ενδιαφέρονται για τον εκδημοκρατισμό της Ευρώπης. Μπορούν να ανήκουν σε οποιοδήποτε κόμμα. Φυσικά θα εμπλέκονται και σε άλλες εκστρατείες στις τοπικές κοινότητες τους, στις χώρες τους και στα έθνη τους. Μπορεί ακόμα να έχουμε ανθρώπους από διαφορετικά κόμματα από την ίδια χώρα. Μπορώ εύκολα να φανταστώ κάτι τέτοιο και στην πραγματικότητα θα ήθελα να συμβεί κάτι τέτοιο. Διότι, αν η ιδέα δεν είναι να αναπαραχθεί μια εθνική πολιτική, τότε γιατί κάποιος, ο οποιοσδήποτε, να μην μπορεί να συμμετέχει σε όλο αυτό; Αλλά προσωπικά, υπολογίζω πολύ στους Corbynites.


Η ιδέα είναι να δημιουργηθεί ένα λαϊκό κίνημα... με ενδιαφέρον για τον εκδημοκρατισμό της Ευρώπης. Μπορεί ακόμα να έχουμε ανθρώπους από διαφορετικά κόμματα από την ίδια χώρα. Μπορώ εύκολα να φανταστώ κάτι τέτοιο και στην πραγματικότητα θα ήθελα να συμβεί κάτι τέτοιο


AS: Έχεις προχωρήσει στην κατάρτιση ενός μανιφέστο;

ΓΒ: Ναι. Αυτό είναι που δουλεύουμε τώρα.

AS: Ποιος το συγγράφει;

ΓΒ: Δεν πρόκειται να σας δώσω ονόματα και δεν θα το υπογράψουμε, όταν το δώσουμε στην δημοσιότητα. Θα είναι ένα ελεύθερο ρευστό κείμενο.

AS: Μπορείς να μας δώσεις μια αναμενόμενη ημερομηνία κυκλοφορίας του;

ΓΒ: Θα είναι πριν από τα Χριστούγεννα.

AS: Στο Ηνωμένο Βασίλειο αντιμετωπίζουμε αυτό το δημοψήφισμα σχετικά με το αν θα πρέπει να φύγουμε ή αν θα πρέπει να παραμείνουμε (στην ΕΕ). Στο OpenDemocracy έχουμε συζητήσει για το πώς αυτό πλαισιώνεται από τα μέσα ενημέρωσης και πιστεύουμε ότι μπορούμε να καταλήξουμε σε κάτι σαν κι αυτό: “αγαπάμε τις επιχειρήσεις περισσότερο από ότι μισούμε τους μετανάστες ή μισούμε τους μετανάστες περισσότερο από ότι αγαπάμε τις επιχειρήσεις;”

ΓΒ: Αυτός είναι ένας ενδιαφέρων τρόπος να το θέσουμε.

AS: Αλλά αυτή δεν είναι η συζήτηση που πρέπει να κάνουμε για την Ευρώπη. Αυτή είναι μια αρκετά απίστευτη, κοσμοϊστορική επιλογή με την οποία είναι αντιμέτωπο το Ηνωμένο Βασίλειο. Πώς θα ήθελες να δεις τη συζήτηση να πλαισιώνεται όσον αφορά τη σχέση μας με την Ευρώπη και με αυτό που πρέπει να ζητήσουμε από την Ευρώπη;

ΓΒ: “Θέλουμε μια δημοκρατική Ευρώπη ή όχι;”. Και αυτό πάει πίσω σε αυτό που έλεγα πριν. Η Ευρώπη και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι το ίδιο πράγμα. Το πρόβλημα με την ΕΕ είναι ότι έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός υπερεθνικού κράτους, χωρίς όμως να είναι ένα τέτοιο. Και δεν είναι μόνο το ότι δεν είναι επίσημα ένα κράτος. Το DNA της, η ιστορία της, ο τρόπος με τον οποίο έχει βάλει μαζί αυτούς που είναι εντελώς διαφορετικοί, δεν είναι ο τρόπος με τον οποίο αναδύεται ένα κράτος. Ένα κράτος προκύπτει ως αποτέλεσμα της πολιτικής ανάγκης δημιουργίας ενός μηχανισμού, ενός μηχανισμού συλλογικής δράσης, που ανακουφίζει την ταξική σύγκρουση και την σύγκρουση των ομάδων.

Πάρτε για παράδειγμα τις ΗΠΑ ή το Ηνωμένο Βασίλειο. Το αγγλικό κράτος ξεκίνησε με την ανάγκη να βρεθεί κάποια ισορροπία μεταξύ των διαφόρων λόρδων και βαρόνων. Η Magna Carta ήταν μια σύγκρουση μεταξύ της κεντρικής εξουσίας του βασιλιά και των βαρόνων, και αργότερα είχαμε την σύγκρουση μεταξύ των αριστοκρατών γαιοκτημόνων από την μια μεριά και των εμπόρων από την άλλη. Ήρθαν οι βιομήχανοι, ήρθε και η εργατική τάξη. Διαφορετικές ομάδες συγκρούονται ανελέητα για τον έλεγχο. Και το κράτος αναδύεται μέσα από αυτή τη σύγκρουση αυτών των τεκτονικών πλακών που σπάζει η μια την άλλη και το κράτος γίνεται το σύνολο των φορέων που διαθέτουν την απαιτούμενη νομιμότητα ή που προσπαθούν να στηρίξουν τη νομιμότητά τους, κατόπιν εντολής από τον πληθυσμό στο σύνολό του, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα είδος ισορροπίας της ισχύος -για να ισορροπήσει αυτές τις συγκρούσεις, με σκοπό τη σταθεροποίησή τους.

Έτσι, αυτό είναι το πώς ένα κράτος αποκτά μορφή. Εξ ορισμού, το κράτος, ακόμη και αν δεν είναι δημοκρατικό, όπως η Κίνα, για παράδειγμα, παρ' όλα αυτά είναι μια καθαρά πολιτική διαδικασία με σκοπό την σταθεροποίηση των κοινωνικών συγκρούσεων. Τώρα η Ευρώπη, οι Βρυξέλλες, δεν προέκυψαν έτσι. Η Ευρώπη αναδύθηκε ως ένα καρτέλ της βαριάς βιομηχανίας. Ξεκίνησε με τον άνθρακα και τον χάλυβα και στη συνέχεια συμπεριέλαβε τους αγρότες, συμπεριέλαβε τους τραπεζίτες, και, στη συνέχεια, την αυτοκινητοβιομηχανία και τελικά τις βιομηχανίες υπηρεσιών και ούτω καθεξής. Ήταν μια προσπάθεια για να δημιουργηθούν σταθερές τιμές, να περιορίσουν τον ανταγωνισμό, το αντίθετο του raison d'etre του βρετανικού κράτους και φυσικά του αμερικανικού κράτους. Έτσι, η ιδέα ήταν για να σταθεροποιήσει τις τιμές και για να σταματήσει η σύγκρουση μεταξύ της γερμανικής βιομηχανίας, της γαλλικής βιομηχανίας, της βιομηχανίας της βόρειας Ιταλίας, της ολλανδικής βιομηχανίας -τέτοια πράγματα.

Εικόνα

Υπάρχει μια τεράστια διαφορά ανάμεσα σε ένα κράτος που αναδύεται ως πολιτικό μέσο για τη σταθεροποίηση της ταξικής σύγκρουσης και από ένα που αναδύεται από το διοικητικό προσωπικό ενός καρτέλ. Η βρετανική βιομηχανία δεν ήταν ποτέ μέρος της εν λόγω σύμπραξης και αυτός είναι και ο λόγος που η Βρετανία ήρθε τόσο αργά στην ευρωπαϊκή κοινή αγορά. Η Βρετανία ήρθε ουσιαστικά για να αντικαταστήσει την χαμένη της αυτοκρατορία που είχε πρόσβαση σε αυτές τις αγορές. Αλλά τις αγορές τις είχε ήδη στριμώξει η κεντρική ευρωπαϊκή σύμπραξη. Έτσι, ο λόγος για τον οποίο το βρετανικό κατεστημένο δεν ήταν ποτέ ερωτευμένο με την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι γιατί ποτέ δεν ήταν μέρος της διαδικασίας καρτελοποίησης (cartelising) που εγκαθιδρύθηκε στις Βρυξέλλες. Αυτό δεν είναι κακό πράγμα. Αλλά προσπαθώ να εξηγήσω το γιατί η Γερμανία, η Ολλανδία, το Βέλγιο, τα καθεστώτα, η ελίτ, δεν αμφισβητούν ποτέ την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ στη Βρετανία είναι υπό αμφισβήτηση.

Έτσι, εδώ στο Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να καταλήξουν με μια κατάσταση όπου κανείς δεν την θέλει. Δεν αρέσει στην εργατική τάξη, γιατί η ΕΕ δεν έχει στο μυαλό της τα συμφέροντα της εργατικής τάξης της Βρετανίας. Αλλά την ίδια στιγμή ούτε και η βρετανική βιομηχανία δεν έχει ίδιο μερίδιο σε αυτήν. Το City έχει ένα μερίδιο σε αυτήν και μερικές επιχειρήσεις, και ορισμένες μικρότερες επιχειρήσεις έχουν επίσης μερίδιο. Τα πάντα πηγάζουν από αυτό. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έπρεπε να αναπτύξει ένα κοινό νόμισμα, διότι εάν επρόκειτο να οικοδομηθεί μια σύμπραξη θα έπρεπε να έχουμε και σταθερές τιμές. Για τα πρώτα είκοσι χρόνια, η σταθερότητα των τιμών ήταν εγγυημένη από το Bretton Woods. Μετά το 1971, η Ευρώπη προσπάθησε να δημιουργήσει το δικό της σύστημα σύμφωνα με τον Κανόνα του Χρυσού του Bretton Woods, το οποίο στη συνέχεια έγινε το ευρώ. Έτσι, η Βρετανία βρίσκεται σε επισφαλή κατάσταση απέναντι στην ΕΕ. Η Βρετανία συνεχίζει να λέει στον κόσμο ότι θέλει την ενιαία αγορά, αλλά δεν θέλει τις Βρυξέλλες. Όμως δεν μπορούν να το έχουν αυτό.


Η Βρετανία συνεχίζει να λέει στον κόσμο ότι θέλει την ενιαία αγορά, αλλά δεν θέλει τις Βρυξέλλες. Όμως δεν μπορούν να το έχουν αυτό.


AS: Λοιπόν, συνήθως χρησιμοποιούμε το παράδειγμα της Νορβηγίας ή της Ελβετίας.

ΓΒ: Καλά, η Νορβηγία και η Ελβετία έχουν διαφοροποιηθεί αποτελεσματικά από τις Βρυξέλλες. Εσείς το θέλετε αυτό;

AS: Η συζήτηση συνήθως δεν πάει και τόσο μακριά...

ΓΒ: Ναι, εκεί όμως είναι που πρέπει να πάει. Το ερώτημα λοιπόν είναι, ακόμη και αν θα βγούμε από την Ένωση, τα εργασιακά πρότυπα, τα περιβαλλοντικά πρότυπα, στο τέλος, θα πρέπει να υπαγορεύονται σε επίπεδο Ευρώπης.

AS: Επειδή οι οικονομίες μας είναι ακριβώς πάρα πολύ παγκοσμιοποιημένες και πολύ διασυνδεδεμένες;

ΓΒ: Κοίταξε τις TPP, ΤΤΙΡ και όλες αυτές τις “εμπορικές” συμφωνίες. Αυτές δεν είναι πλέον για δασμούς και ποσοστώσεις, αλλά έχουν να κάνουν με τα πρότυπα. Πρόκειται για τα βιομηχανικά πρότυπα, για τα περιβαλλοντικά πρότυπα, για τα πρότυπα εργασίας και για τις πατέντες. Οπότε, ποιος γράφει αυτούς τους κανόνες; Δεν θα είναι μια διαπραγμάτευση μεταξύ της Βρετανίας και της ΕΕ, αυτή που θα γράψει αυτούς τους κανόνες. Θα είναι στις Βρυξέλλες, εκεί θα γραφτούν αυτοί οι κανόνες. Και η Βρετανία θα έχει τη δυνατότητα επιλογής του take it or leave, εκτός της ΕΕ.

Έτσι η άποψή μου είναι ότι τα προβλήματα με την ΕΕ έχουν να κάνουν με τον τρόπο με τον οποίο κατασκευάστηκε αυτή εξ΄ αρχής, ως μια ελεύθερη ζώνη από δημοκρατία. Είναι εντελώς χωρίς δημοκρατία εκ σχεδιασμού. Η Βρετανία δεν είναι -λόγω της διαφοράς των Βρυξελλών με το σε αντίθεση Λονδίνο, σε όρους DNA. Από την πλευρά μου, οι προοδευτικοί Βρετανοί δεν έχουν άλλη επιλογή από το να παραμείνουν στην ΕΕ και να ενωθούν μαζί μας στην προσπάθεια να την εκδημοκρατίσουμε. Αν δεν καταφέρουμε τον εκδημοκρατισμό της ΕΕ, πραγματικά δεν θα έχει και μεγάλη διαφορά το αν θα είμαστε μέσα ή έξω. Εκτός, φυσικά, και αν η Βρετανία βρει έναν τρόπο να αντικαταστήσει το 60% των εμπορικών συναλλαγών που έχει με την ΕΕ, με κάποιον άλλο. Αυτό όμως δεν είναι σε θέση να το κάνει.


Εάν αποτύχουμε να εκδημοκρατίσουμε την ΕΕ, πραγματικά δεν θα έχει και μεγάλη διαφορά για το αν θα είμαστε μέσα ή έξω


AS: Ο Owen Jones καλεί σε αυτό που ίδιος ονομάζει Lexit - μια έξοδο της αριστεράς από την ΕΕ. Τι θα λέγατε σε κάποιον σαν αυτόν που ενώ θα υποστηρίξει όλα όσα λέτε για την Ευρώπη και τη δημοκρατία, αλλά παρόλα αυτά θα εξακολουθεί να θέλει να αποχωρήσει από την ΕΕ;

ΓΒ: Λοιπόν, αντιμετωπίζω αυτού του είδους το επιχείρημα στη χώρα μου με τους πρώην συντρόφους μου στην κυβέρνηση, αυτοί που έφυγαν και σχημάτισαν το κόμμα της Λαϊκής Ενότητας, οι οποίοι λένε ακριβώς το ίδιο πράγμα. Δεν μπορούμε να έχουμε πραγματικές διαπραγματεύσεις με το Eurogroup, έτσι η έξοδος είναι και η μόνη λύση.

Το επιχείρημά μου είναι ότι δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις. Εύχομαι να μπορούσαμε να δημιουργήσουμε ένα εναλλακτικό σύμπαν στο οποίο θα ήταν δυνατό να έχουμε έναν βαθμό αυτονομίας, αυτάρκειας, που θα μας επέτρεπε να καθαρίσουμε την κόπρο του Αυγεία. Δεν μπορούμε. Η ιδέα ότι θα πάμε πίσω σε μια αγροτική ποιμενική ζωή είναι παράλογη. Σήμερα, ακόμη και οι θεριζοαλωνιστικές μηχανές διέπονται από ηλεκτρονικά συστήματα που οι χώρες μας δεν τα παράγουν, απαραίτητα.

Δεν μπορείς να κάνεις ένα βήμα πίσω από την παγκοσμιοποιημένη αγορά και ιδιαίτερα από την εξευρωπαϊσμένη αγορά. Έτσι, εάν πραγματοποιήσεις μια έξοδο και μείνεις χωρίς την δυνατότητα να συμμετάσχεις στον εκδημοκρατισμό της εν λόγω αγοράς, τότε θα υπόκεισθε πάντα σε μια αγορά που θα διοικείται από τεχνοκράτες και θα έχεις ακόμα μικρότερο βαθμό ελευθερίας από ότι έχεις τώρα.

Νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό να μην πέσουμε στην παγίδα της εθνικιστικής σκέψης που θα μπορούσε να μας οδηγήσει πίσω σε ένα έθνος-κράτος κουκούλι. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι θα πρέπει να πάμε και μαζί με τις Βρυξέλλες. Δεν είμαι υπέρ της παραμονής εντός της ΕΕ για να παίζουμε απλά μπάλα. Νομίζω ότι αυτό το έχω αποδείξει πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας. Πιστεύω στην παραμονή για να ανατρέψουμε τους κανόνες. Ακόμα και αν χρειαστεί να πάμε και σε μια εκστρατεία πολιτικής ανυπακοής. Αυτό για μένα είναι μια στρατηγική της αριστεράς. Όχι το “Lexit”.


Δεν είμαι υπέρ της παραμονής εντός της ΕΕ για να παίζουμε απλά μπάλα. Νομίζω ότι αυτό το έχω αποδείξει πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας.


AS: Πόση δύναμη χρειάζεται να έχουν οι εθνικές κυβερνήσεις πάνω στην οικονομική πολιτική; Όταν ήσουν υπουργός Οικονομικών, αισθάνθηκες πραγματικά υπεύθυνος για το πεπρωμένο της χώρας σου;

ΓΒ: Όχι... ή μάλλον, εξαρτάται. Η Βρετανία είναι πολύ διαφορετική από την Ελλάδα. Όχι μόνο επειδή είναι πιο μεγάλη και πιο σημαντική οικονομία, αλλά και επειδή δεν είναι στην ευρωζώνη. Εάν δεν είσαι στην ευρωζώνη έχεις έως έναν βαθμό περισσότερη ελευθερία, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία γι' αυτό. Και εύχομαι ποτέ να μην είχαμε μπει στην ευρωζώνη, όμως αυτό δεν είναι το ίδιο πράγμα με το να λέει κάποιος ότι θα πρέπει να βγούμε από αυτήν. Είναι μεγάλη η διαφορά ανάμεσα σε αυτά τα δυο.

Έτσι, όταν είσαι μέσα στην ευρωζώνη, ο βαθμός ελευθερίας σου είναι ελάχιστος, αν όχι και μηδενικός. Το μόνο πράγμα που μπορούσαμε να κάνουμε ήταν να επαναδιαπραγματευθούμε το συνολικό πακέτο, για να μας δώσει κάποιον βαθμό ελευθερίας. Έτσι ένα από τα πράγματα που αυτή η κίνηση πρόκειται να προτείνει είναι τρόποι με τους οποίους θα μπορούμε να συνδυάσουμε μεγαλύτερο εξευρωπαϊσμό σε συγκεκριμένες σφαίρες, όπως η διαχείριση του χρέους, όπως ο τραπεζικός τομέας, οι μοχλεύσιμες επενδύσεις, η καταπολέμηση της φτώχειας -για να βρεθούν ευρωπαϊκές λύσεις για αυτά, προκειμένου να δημιουργηθεί περισσότερη αποκέντρωση, για να δώσουμε περισσότερους βαθμούς ελευθερίας για τις κοινωνικές και οικονομικές πολιτικές στο επίπεδο των περιφερειών, των πόλεων και φυσικά, των εθνών. Πιστεύω ότι αυτό είναι εφικτό. Ακούγεται σαν μια αντίφαση, αλλά πιστεύω ότι είναι δυνατόν να αποκτήσουμε αυτούς τους βαθμούς ελευθερίας, αν εξευρωπαΐσουμε ορισμένα μεγάλα προβλήματα.

Εικόνα
Ο Γιάνης Βαρουφάκης συνομιλεί με έναν πολίτη στο κέντρο της Αθήνας
Demotix / Γεώργιος Ζάχος


AS: Οπότε αυτή η αριστερή οικονομική αντιπολίτευση στον ορντοφιλελευθερισμό (ordoliberalism) θα πρέπει να υπερβαίνει τον Keynes...;

ΓΒ: Το εγχειρίδιο του Keynes σίγουρα. Αλλά αυτή θα είναι μια νέα ποικιλία Keynes, η οποία θα είναι προσαρμοσμένη στις περιστάσεις της Ευρώπης. Για χρόνια τώρα με τους φίλους μου τον James Galbraith και τον Stuart Holland (πρώην βουλευτής των Εργατικών της Vauxhall Ολλανδία), έχουμε βάλει μαζί κάτω αυτό που λέμε “μια μετριοπαθή πρόταση” (a modest proposal), αντιγράφω τον τίτλο από τον Jonathan Swift, που είναι μια Κεϋνσιανή ιδέα για το τι να κάνουμε με την ευρωζώνη που να ισχύει σε επίπεδο ευρωζώνης και όχι σε επίπεδο κρατών-εθνών.

Έτσι, σε αυτό εξηγούμε το πώς τα υφιστάμενα θεσμικά όργανα -η Κεντρική Τράπεζα, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων- μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού new deal. Ένα επενδυτικά οδηγούμενο πράσινο new deal για την Ευρώπη, με την επενδυτική τράπεζα να παίζει το ρόλο που στο πλαίσιο του New Deal του Ρούσβελτ έπαιζε το ομοσπονδιακό ταμείο με την έκδοση εντόκων γραμματίων, για τους σκοπούς της συγκεντρωτικής μεταφοράς των υπολοίπων από τις πλεονάζουσες αποταμιεύσεις, προκειμένου να διοχετευτούν προς τις επενδύσεις. Νομίζω ότι μπορούμε να το κάνουμε αυτό με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, που να υποστηρίζεται και από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα -και όχι μέσω της ποσοτικής χαλάρωσης αγοράζοντας απλά το δημόσιο χρέος. Θα μπορούσε να αγοράσει ομόλογα η Τράπεζα Επενδύσεων, και ως εκ τούτου, θα διασφάλιζε ότι η όποια νέα ποσοτική χαλάρωση συνέβαινε θα κατευθύνονταν κατ' ευθείαν σε επενδύσεις, ιδιαίτερα σε πράσινες τεχνολογίες. Υπάρχουν τρόποι τους οποίους μπορείς φανταστείς για να παρεμβαίνεις άμεσα στην ευρωπαϊκή κρίση σήμερα, για τη σταθεροποίηση του ευρωπαϊκού καπιταλισμού, προκειμένου να είναι σε θέση να αρχίσει η συζήτηση των πολιτικών σχεδίων για το εκδημοκρατισμό. Είναι είτε αυτό, είτε η βαρβαρότητα.

AS: Ή το στάτους κβο;

ΓΒ: Το στάτους κβο δεν είναι πλέον μια επιλογή, επειδή είναι διασπασμένο. Δεν πιστεύω ότι το στάτους κβο είναι βιώσιμο και νομίζω ότι όλοι το γνωρίζουν αυτό. Πάρτε για παράδειγμα την Ιταλία. Η Ιταλία είναι μια χώρα που έχει πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών. Οφείλει το μεγαλύτερο μέρος του δημόσιου χρέους της προς τον εαυτό της, το οποίο είναι καλό. Αλλά δεν είναι βιώσιμο. Είχαν ένα πρωτογενές πλεόνασμα μεταξύ 2 και 2,3% κατά τα τελευταία χρόνια και ακόμα το χρέος τους ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξάνεται απότομα. Τώρα, αυτό μας λέει πώς κάτι είναι προφανώς λάθος, όταν έχεις μια χώρα όπως η Ιταλία, σοφιστικέ, που παράγει τα πάντα, από Αρμάνι μέχρι Ferrari και Fiat και έχεις και ένα πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών. Έχουν δύο πλεονάσματα -ένα εμπορικό πλεόνασμα και ένα πλεόνασμα υπηρεσιών και στη συνέχεια έχουν και ένα πλεόνασμα στους πρωτογενείς λογαριασμούς της κυβέρνησης. Και όμως συνεχίζουν να βυθίζονται στο χρέος. Αυτό μας λέει κάτι.

Ο Renzi τις προάλλες βγήκε και είπε κάτι αξιοσημείωτο. Είπε ότι αν οι Βρυξέλλες απορρίψουν τον προϋπολογισμό του, αυτός πρόκειται να τους ξανά υποβάλει τον ίδιο προϋπολογισμό. Αυτό είναι μια ανοικτή αντίθεση με το δημοσιονομικό σύμφωνο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Γιατί το κάνει αυτό; Είναι ένας επαναστάτης; Όχι, ξέρει ότι αν συμπεριφέρεται σύμφωνα με τους κανόνες, η χώρα του πρόκειται να πέσει σε μια μαύρη τρύπα ή να τον απορρίψει. Βρίσκουμε το ίδιο πράγμα στη Γαλλία, στην Ισπανία, η οποία ονομάστηκε ως μια μεγάλη επιτυχία της λιτότητας, τούτη την ώρα που μιλάμε -αυτά δεν είναι βιώσιμα. Και ο Σόιμπλε το γνωρίζει πολύ καλά αυτό. Ξέρει ότι η ευρωζώνη δεν είναι ικανή να αναλάβει και να απορροφήσει άλλο ένα κρουστικό κύμα της διεθνούς οικονομίας -του είδος εκείνου, του κρουστικού κύματος, που διαμορφώνεται σήμερα. Έτσι, δεν νομίζω ότι το στάτους κβο είναι μια επιλογή.

AS: Μπορείς να μας εξηγήσεις με απλούς όρους (in laymans' terms), τι ήταν το 'Σχέδιο Β' σου;

ΓΒ: Για την ακρίβεια το αποκαλώ 'Σχέδιο Χ' -απλά για να είμαστε ακριβείς- και υπήρχαν δύο μέρη σε αυτό. Υπήρχαν στην πραγματικότητα δύο ξεχωριστά σχέδια. Το ένα αφορούσε το πώς να αντιμετωπιστεί η κατάσταση, αν μας βγάλουν από το ευρώ. Επειδή υπήρχαν αυτές οι απειλές και παρόλο που πίστευα ότι αυτές δεν είναι αξιόπιστες και ότι ποτέ δεν θα το κάνουν, ακόμη και αν το ήθελαν και θεωρώ ότι είναι παράνομο για αυτούς να το κάνουν και ότι θα έχουν σοβαρά προβλήματα εάν το κάνουν. Παρ' όλα αυτά, ως Υπουργός των Οικονομικών, είχα την υποχρέωση να καταρτίσω σχέδια έκτακτης ανάγκης σε περίπτωση που κατάφερναν να μας βγάλουν.

Και έτσι, αυτό κυρίως ήταν το Σχέδιο X. Όταν αρχίζεις να προσπαθείς να φέρεις το μυαλό σου να σκεφτεί γύρω από το πώς θα μπορούσε να συμβεί αυτή η μετατροπή των πάντων σε διαφορετικό νόμισμα, όσο περισσότερο σκεφτόσουν για αυτό τόσο πιο περίπλοκο φαινόταν να είναι. Κάθε φορά που νόμιζες ότι είχες λύσει ένα πρόβλημα, αυτό σου δημιούργησε άλλα δέκα. Έτσι, η ομάδα που είχα, εργαζόταν πάνω σε αυτό μέρα και νύχτα προσπαθώντας να φανταστούν όλα τα πιθανά σενάρια. Και φυσικά η δυσκολία με αυτό ήταν ότι έπρεπε να είναι μια μικρή ομάδα, αλλιώς θα ήταν μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Οπότε αυτό ήταν το Σχέδιο X.

Αλλά τότε υπήρξε και ένα άλλο, όχι ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης, αλλά ένα σύνολο απαντήσεων που είχα ξεκινήσει να προετοιμάζω κάποια στιγμή, πριν από σχεδόν ένα ολόκληρο χρόνο, για την παραμονή στο ευρώ μετά που θα μας έκλειναν τις τράπεζες. Ήξερα ότι θα μας απειλήσουν με τις τράπεζες και το ήξερα αυτό πολύ πριν εκλεγούμε. Και τα τρία βήματα που συνιστώνται ως αντίποινα ήταν, πρώτον, να ανακοινώσουμε τη δημιουργία ενός παράλληλου συστήματος πληρωμών, ένα ηλεκτρονικό σύστημα σε ευρώ, δεύτερον, ένα κούρεμα ή μια αναβολή κατά 30 χρόνια της αποπληρωμής των ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου που κατέχει η ΕΚΤ, τα οποία είναι ένα ποσό στα 27 δις. Αυτό θα ήταν ένα σημαντικό όπλο για να χρησιμοποιήσουμε, επειδή όλο το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ θα είχε σοβαρές νομικές δυσκολίες αν το κάναμε αυτό. Και τρίτον, την αλλαγή του νόμου που διέπει τη λειτουργία της κεντρικής τράπεζας της Ελλάδας. Έτσι, αυτό θα γινόταν για να παραμείνουμε στη ζώνη του ευρώ με κλειστές τις τράπεζες μας, μετά από μια επιθετική κίνηση από την πλευρά της ΕΚΤ.

Αυτό ήταν και το σχέδιο που νόμιζα ότι ήταν ζωτικής σημασίας, και όχι το Σχέδιο Χ. Το Σχέδιο Χ υπήρχε για την περίπτωση που θα είχαμε βγει έξω από το ευρώ. Εγώ δεν πίστευα ότι ήταν αξιόπιστο, αλλά έπρεπε να το έχω, όπως ακριβώς και ο Υπουργός Άμυνας είναι υποχρεωμένος και πρέπει να έχει σχέδια έκτακτης ανάγκης για την περίπτωση που η Τουρκία εισβάλλει, ακόμα κι αν δεν πιστεύει ότι η Τουρκία θα εισβάλει ποτέ.

Αλλά οι τρεις αυτές πολιτικές με τις οποίες θα ανταποκρινόμασταν στο κλείσιμο των τραπεζών, ήταν και το πραγματικό παιχνίδι για μένα. Ήταν ένα σχέδιο για την παραμονή στο ευρώ και για τη διαχείριση ώστε να επιβιώσουμε μέσα σε αυτό, με τις τράπεζες κλειστές, ενώ οι διαπραγματεύσεις θα έδιναν την σωστή έκβαση. Πάντα ήξερα ότι μέχρι να και έως ότου αποδείξουμε την δυνατότητα του να μην παραδοθούμε μετά που θα έχουν κλείσει οι τράπεζες, για μια εβδομάδα ή και δύο, θα έπρεπε να πάμε στους εκκαθαριστές.

AS: Και νομίζεις ότι μια μικρή, χρεοκοπημένη χώρα χωρίς συμμάχους στην ευρωζώνη θα μπορούσε να κάνει αυτό;

ΓΒ: Ναι, απολύτως. Κοιτάξτε τον Mario Draghi που κρατά μαζί το ευρώ. Χωρίς την ποσοτική χαλάρωση δεν θα υπήρχε ευρώ. Η ποσοτική χαλάρωση είναι μια πολύ επισφαλώς ισορροπημένη νομιμότητα γιατί ο Draghi αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις από την Bundesbank και η κύρια πρόκληση είναι ότι αγοράζει περιουσιακά στοιχεία που μπορεί να υπόκεινται σε περικοπή και η συνήθης απάντηση από την Κεντρική Τράπεζα είναι ότι δεν θα ανεχθεί ένα κούρεμα. Αλλά η τράπεζα κατέχει ήδη 27 δισεκατομμύρια του ελληνικού χρέους, μια κληρονομιά από το 2010 που τα είχε αγοράσει. Αν εγώ ανακοίνωνα ένα κούρεμα, μέσα στο πλαίσιο μια πολύ επιθετικής κίνησης-απάντησης για το κλείσιμο των τραπεζών μας, τότε ξαφνικά το όλο πρόγραμμα της ποσοτικής χαλάρωσης (QE) θα έμπαινε σε κίνδυνο. Ο Weidmann και η Bundesbank θα έλεγαν, “δείτε, έχετε αγοράσει περιουσιακά στοιχεία που τώρα υποβάλλονται σε ένα κούρεμα”. Έτσι είχαμε ένα όπλο, αλλά δεν με άφησαν να το χρησιμοποιήσω.

AS: Στο OpenDemocracy έχουμε εμμονή με την ΤΤΙΡ. Ένας υπουργός του ΣΥΡΙΖΑ, στον οποίο μίλησα πρόσφατα, δήλωσε ότι είναι πεποίθησή του ότι μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ δεν θα μπορούσε ποτέ να περάσει την ΤΤΙΡ. Υπήρξαν ποτέ οποιεσδήποτε συζητήσεις για την ΤΤΙΡ ενώ ήσασταν στην κυβέρνηση;

ΓΒ: Όχι, ποτέ. Είμαι βέβαιος ότι αυτό που ειπώθηκε είναι ένα γνήσιο συναίσθημα. Στη συνέχεια, όμως και πάλι επίτρεψέ μου να σου υπενθυμίσω ότι εμείς Alex, λέγαμε για χρόνια και κατά τη διάρκεια των μηνών της διαπραγμάτευσης, κάθε μέρα, ότι δεν θα υπογράψουμε ένα τρίτο μνημόνιο.

AS: Λοιπόν... νομίζεις ότι η πίεση θα είναι πολύ ισχυρή, όταν θα φτάσουμε σε εκείνο το σημείο;

ΓΒ: Έχω ήδη απαντήσει.

AS: Η τελευταία μου ερώτηση είναι για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, και για το πώς πρόκειται να αντιδράσουν. Πώς θα αντιμετωπίσεις τα μέσα μαζικής ενημέρωσης σε σχέση με το νέο κίνημα; Μπορεί να μην εύκολο...

ΓΒ: Ω, μην ανησυχείς έχω πολύ καλή εκπαίδευση στο θέμα.

AS: Οπότε έχεις πάρει μαθήματα...

ΓΒ: Το πιο σημαντικό μάθημα που έχω μάθει είναι ότι δεν έχει σημασία. Διότι εάν το μήνυμα είναι ισχυρό, με δεδομένη την ανάγκη για ένα κίνημα που να εκφράζει αυτή την επιθυμία για μια μικρή ποσότητα δημοκρατικού ελέγχου πάνω στις πηγές της εξουσίας στην Ευρώπη, νομίζω ότι οι άνθρωποι θα, όπως έκαναν και στην Ελλάδα, μας μεταφέρουν μέσα από όλο αυτό. Έχουμε κερδίσει το 61,3% των ψήφων στο δημοψήφισμα ενάντια σε κάθε τηλεοπτικό και ραδιοφωνικό σταθμό και ενάντια σε κάθε εφημερίδα. Όλα τους αγωνίζονταν υπέρ του ΝΑΙ. Καταφέραμε να το κάνουμε στην Ελλάδα, μπορούμε να καταφέρουμε να το κάνουμε και στην Ευρώπη.

Και σε τελική ανάλυση, είναι όπως μας έχει διδάξει και ο Όμηρος: είναι το ταξίδι που έχει σημασία, και όχι τόσο πολύ ο προορισμός. Είναι ένας καλός αγώνας και πρέπει να τον αγωνιστούμε.

-----------------------------
Το Can Europe Make It? (Μπορεί η Ευρώπη να τα Καταφέρει;) στο Facebook και στο Twitter @D_Europe

Σχετικά με τους αρθρογράφους
Ο Γιάνης Βαρουφάκης είναι ένας πρώην υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας, Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Επισκέπτης Καθηγητής στο Lyndon B. Johnson Grauate School of Public Affairs, του Πανεπιστημίου του Τέξας, Ώστιν. Είναι ο συγγραφέας του The Global Minotaur (Zed Books). Εδώ είναι το blog του.

Ο Alex Sakalis είναι συνεργάτης εκδότης του OpenDemocracy. Επιμελείται της συζήτησης του Can Europe Make It?

Σχετικά Άρθρα
Whither Europe? The Modest Camp vs the Federalist Austerians
James Galbraith and Yanis Varoufakis

EU centralisation-without-representation: a reply to Frances Coppola, Simon Wren-Lewis and Niall Ferguson
Yanis Varoufakis

Greferendum: an anthology
Alex Sakalis

Creative Commons License
Αυτό το άρθρο δημοσιεύετε σύμφωνα με μια άδεια Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0. Εάν έχετε οποιεσδήποτε απορίες σχετικά με την αναδημοσίευση παρακαλούμε επικοινωνήστε μαζί μας. Παρακαλούμε να ελέγξετε τις μεμονωμένες εικόνες για τις λεπτομέρειες αδειοδότησης τους.

ΣΜ
здравствуйте

Petros
Μέλος του Κόμματος Πειρατών
Δημοσιεύσεις: 4216
Εγγραφή: 08 Ιουν 2012, 13:37
Τοποθεσία: Παντού και πουθενά

Re: Ο εκδημοκρατισμός της Ευρώπης

Δημοσίευσηαπό Petros » 12 Νοέμ 2015, 11:36

πολύ καλό!
«Mε τις εξαιρέσεις ο κόσμος προχωρά. Όσοι ανθέξετε θα πάτε ένα βήμα πιο μπροστά».
https://www.youtube.com/watch?v=wYEejB_sBMM


Επιστροφή στο

Μέλη σε σύνδεση

Μέλη σε αυτή την Δ. Συζήτηση: 4 και 0 επισκέπτες